13/12/2025
Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghệ 4.0 và xu hướng “AI-first” đang lan rộng tại các doanh nghiệp trong nước, Việt Nam đặt tham vọng chuyển mình thành một điểm sáng về ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI). Tuy nhiên, giấc mơ này đang đối mặt với một rào cản lớn: thiếu hụt nhân lực AI có chất lượng cao – từ các kỹ sư triển khai đến những lãnh đạo chiến lược trong lĩnh vực này.
Tại một công ty công nghệ ở quận Cầu Giấy (Hà Nội), bảng kế hoạch phủ kín những tờ ghi chú đầy ý tưởng về AI, từ chatbot chăm sóc khách hàng đến nền tảng phân tích tự động. Tuy nhiên, nhiều dự án phải tạm dừng với cùng lý do: thiếu nhân lực. Kể từ làn sóng AI bùng nổ cuối năm 2022, công ty nỗ lực tích hợp AI vào sản phẩm nhưng lại gặp khó vì nguồn kỹ sư chuyên môn khan hiếm. “Chúng tôi buộc phải dừng triển khai một số tính năng vì không đủ nhân sự,” giám đốc công nghệ chia sẻ.
Nhu cầu nhân lực vượt xa khả năng cung cấp
Nguồn nhân lực AI tại Việt Nam đang mở rộng, nhưng nguồn nhân tài vẫn còn thiếu hụt cả về số lượng lẫn phạm vi chuyên môn. Theo Báo cáo Trí tuệ Nhân tạo thường niên năm 2025 của Viện Công nghệ Thông tin thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, dựa trên khảo sát từ tháng 7 đến tháng 10 năm 2025 với 100 tổ chức bao gồm các nhà cung cấp AI, các cơ sở đào tạo và các công ty sử dụng, các đơn vị tham gia khảo sát đã chỉ ra nhân lực được xem là rào cản lớn nhất đối với sự phát triển AI ở Việt Nam, vượt xa các hạn chế về hạ tầng dữ liệu hay cơ sở tính toán.
Sự thiếu hụt nhân tài hàng đầu đã tạo ra một nghịch lý trong thị trường việc làm AI, công nghệ phát triển nhanh chóng còn con người thì đang cố gắng bắt kịp. Gần 45% các đơn vị AI đánh giá thiếu nhân tài chất lượng cao là nguyên nhân kìm hãm tiến độ, trong khi lượng nhân lực hiện có dù đang mở rộng nhưng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu về cả số lượng lẫn kỹ năng chuyên sâu.
Bùi Thanh Minh, Phó Tổng giám đốc MISA – doanh nghiệp tiên phong ứng dụng AI và phát triển mô hình ngôn ngữ đa ngôn ngữ nội địa – cho biết công ty có rất nhiều ý tưởng nhưng phải thu hẹp phạm vi do thiếu nhân lực. MISA đặt mục tiêu chuyển đổi hơn 50 sản phẩm theo hướng “ưu tiên AI”, tích hợp AI vào toàn bộ ứng dụng và phát triển các dịch vụ AI-as-a-Service. Dù sở hữu hơn 1.000 nhân viên phát triển sản phẩm, bài toán nhân lực vẫn là rào cản lớn nhất. Minh thừa nhận tình trạng thiếu chuyên gia AI đang ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và chiến lược của công ty.
Thị trường lao động AI cạnh tranh dữ dội
Nền tảng tìm việc CareerViet cho biết, nhu cầu tuyển dụng nhân lực AI tại Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ: theo dữ liệu thị trường, yêu cầu tuyển kỹ sư về học máy (machine learning), xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP) hay thị giác máy tính (computer vision) đã tăng gấp đôi so với năm trước và gấp 2,5 lần so với năm 2023. Hơn nữa, nhu cầu tuyển vị trí quản lý AI cấp cao tăng lên đến 5–6 lần, phản ánh xu hướng các doanh nghiệp cần không chỉ người triển khai kỹ thuật mà cả những nhà chiến lược công nghệ.
Không chỉ giới hạn trong lĩnh vực công nghệ, nhu cầu về nhân lực AI đang lan rộng sang các ngành như tài chính, thương mại điện tử, sản xuất và giáo dục, làm tăng tính cạnh tranh trong thị trường tuyển dụng và thúc đẩy mức lương hấp dẫn hơn cho nhân sự AI. Các nhà tuyển dụng đang trả mức lương ngày càng cao cho những người có kỹ năng về trí tuệ nhân tạo: 11-20 triệu đồng (420-760 USD) mỗi tháng cho sinh viên mới tốt nghiệp, 16-37 triệu đồng cho kỹ sư, 25-38 triệu đồng cho trưởng nhóm và 40-60 triệu đồng cho quản lý. Mỗi bài đăng về AI thu hút trung bình 600–1.000 lượt xem trên CareerViet, minh chứng cho sức hấp dẫn của lĩnh vực này và sự cạnh tranh gay gắt để thu hút nhân tài.
Kẽ hở giữa đào tạo và thực tiễn
Một phần lớn nguyên nhân của tình trạng thiếu hụt nhân lực là do đào tạo tại nhà trường chưa theo kịp yêu cầu thực tế của ngành. Mặc dù Việt Nam có số lượng lớn kỹ sư công nghệ thông tin, chỉ một bộ phận nhỏ trong số đó thực sự chuyên sâu về AI – lĩnh vực đòi hỏi kiến thức sâu về toán học, mô hình dữ liệu và các phương pháp học máy tiên tiến.
Theo các chuyên gia, phần lớn sinh viên vẫn thực hành trên các dự án mô phỏng thay vì dự án thực tế, dẫn đến khoảng cách giữa đầu ra đào tạo và khả năng triển khai tại doanh nghiệp. Đáp ứng được các yêu cầu về dự án sản xuất ở quy mô lớn – ví dụ hệ thống AI hoạt động liên tục và đáng tin cậy với hàng triệu người dùng – vẫn là một thách thức lớn đối với lực lượng kỹ sư trẻ.
Không chỉ các doanh nghiệp mở chương trình đào tạo lại cho kỹ sư hiện có, mà một số trường đại học đang nâng cấp chương trình giảng dạy, tăng cường toán cao cấp và phương pháp AI tiên tiến để tăng cường nền tảng kiến thức cho sinh viên.
Ảnh: Đại học Duy Tân cung cấp
Bên cạnh đó, mô hình hợp tác giữa doanh nghiệp và nhà trường – đưa sinh viên vào các dự án thực tế – đang được nhiều đơn vị áp dụng nhằm thu hẹp khoảng cách giữa học thuật và sản xuất. Việc đầu tư vào các chương trình đào tạo chất lượng cao, học thực hành sâu và tiếp xúc sớm với công nghệ mới được nhận định là chìa khóa để xây dựng lực lượng nhân lực AI đáp ứng yêu cầu phát triển.
Tình trạng thiếu hụt nhân lực AI không chỉ là thách thức mà còn mở ra cơ hội lớn cho các tổ chức giáo dục, nhà đào tạo nghề và đơn vị tư vấn chiến lược. Việc thiết kế các chương trình đào tạo gắn với thực tế doanh nghiệp, chương trình bồi dưỡng kỹ năng chuyên sâu và phát triển năng lực lãnh đạo công nghệ sẽ đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy thị trường AI Việt Nam.
