03/12/2025
Từ năm 2026, hệ thống giáo dục đại học Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn cải tổ mạnh mẽ khi Bộ Giáo dục & Đào tạo dự kiến triển khai kế hoạch sắp xếp, sáp nhập khoảng 140 trường đại học công lập. Đây là bước đi thể hiện rõ tinh thần đổi mới của Nghị quyết 71-NQ/TW, hướng tới một mạng lưới đại học tinh gọn, hiệu quả và phù hợp hơn với nhu cầu phát triển quốc gia.
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn khẳng định, giáo dục đại học Việt Nam đang bước vào một cuộc tái cấu trúc quy mô lớn nhất trong nhiều thập kỷ. Theo đó, các phương án sáp nhập sẽ được xây dựng theo từng nhóm: trường trung ương chuyển về địa phương, trường địa phương nhập vào trường trung ương, hoặc sáp nhập nhiều trường cùng địa bàn để hình thành đại học vùng, đại học khu vực. Bộ trưởng nhấn mạnh: “Đây là thời điểm đột phá, nếu không kịp nắm bắt, chúng ta sẽ bỏ lỡ cơ hội phát triển. Toàn ngành cần chung tay hành động, giữ tinh thần đoàn kết, công tâm và sẵn sàng thích ứng trong mọi tình huống”.
Bên cạnh đó, GS.TSKH Nguyễn Đình Đức khẳng định Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo là cột mốc chiến lược, tạo đột phá về tư duy và thể chế cho giáo dục Việt Nam. Theo ông, điểm đột phá ấn tượng nhất trong văn kiện lần này là đột phá về tư duy, nhận thức và quyết tâm, quyết liệt thay đổi mạnh mẽ về thể chế trong giáo dục và đào tạo. Ông kỳ vọng Nghị quyết 71-NQ/TW sẽ đưa giáo dục Việt Nam, trong đó và trước hết là giáo dục đại học Việt Nam cất cánh, để đồng hành và cộng hưởng với Nghị quyết 57 về khoa học, công nghệ và Nghị quyết 59 về Hội nhập quốc tế, thực hiện khát vọng quốc gia giàu mạnh, hùng cường, Việt Nam sẽ sánh vai và trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045.
Chủ trương không chỉ đơn thuần giảm số lượng trường mà còn tái cấu trúc toàn diện: khắc phục tình trạng phân tán, trùng lặp, tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao chất lượng đào tạo. Hai đề án trọng điểm đang được Bộ GD&ĐT triển khai gồm: Đề án sắp xếp, tổ chức lại các cơ sở giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp; Đề án chuyển một số trường đại học, cao đẳng về địa phương quản lý. Cả hai đề án sẽ được trình Thủ tướng trong năm 2026 để triển khai ngay. Các tiêu chí sáp nhập sẽ dựa trên tiêu chí quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội, chiến lược phát triển vùng, gắn với an ninh – quốc phòng, đặc biệt là nhu cầu thị trường lao động.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, cùng với quá trình sắp xếp, Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi) đang được hoàn thiện để thể chế hóa tinh thần của Nghị quyết 71. Bộ GD&ĐT xác định nguyên tắc quản lý mới: “Nắm chắc cái cần nắm, buông dứt khoát cái cần buông”. Ba chức năng trọng tâm của Bộ là: cấp phép, rút phép, giải thể cơ sở giáo dục; phê duyệt chiến lược và sứ mệnh của các trường công lập; và quản lý nhân sự lãnh đạo chủ chốt. Còn lại, các trường sẽ được trao quyền tự chủ mạnh mẽ về học thuật, nghiên cứu, tài chính và tổ chức bộ máy.
Sự thay đổi này đặt ra yêu cầu cấp bách đối với các trường đại học: phải chứng minh năng lực thực chất. Quy mô đào tạo, năng lực đội ngũ, cơ sở vật chất, hiệu quả sử dụng nguồn lực, chất lượng đầu ra và mức độ liên kết với thị trường lao động sẽ trở thành các chỉ số quan trọng. Chỉ những trường có chiến lược rõ ràng, quản trị hiện đại và khả năng tự chủ mạnh mẽ mới giữ được lợi thế cạnh tranh.
Từ góc nhìn của VECI, đây không chỉ là thách thức, mà còn là cơ hội vàng để các trường định vị lại mô hình phát triển. Việc sáp nhập có thể tạo ra các đại học đa ngành quy mô lớn, tăng năng lực nghiên cứu, mở rộng hợp tác quốc tế và cải thiện vị thế trên bản đồ giáo dục. Những trường chủ động tái cơ cấu, đầu tư cho đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sẽ có cơ hội bứt phá trong giai đoạn mới.
Trong bối cảnh đó, VECI sẵn sàng đồng hành cùng các cơ sở giáo dục trong việc đánh giá thực trạng theo tiêu chí mới, xây dựng chiến lược tái cấu trúc, tối ưu mô hình hệ sinh thái đào tạo – nghiên cứu – dịch vụ và chuẩn hóa quản trị đại học theo hướng hiện đại. Giai đoạn 2026–2030 sẽ là thời điểm quan trọng để các trường chuyển đổi mạnh mẽ, và những quyết định đúng hôm nay sẽ định hình tương lai của toàn hệ thống.
Ngọc Anh
